Leuke werkvormen voor begrijpend lezen in groep 5 zonder werkboek

Begrijpend lezen wordt vaak geoefend met werkboeken en standaardopdrachten, maar dat kan snel saai worden voor leerlingen. Gelukkig zijn er talloze manieren om begrijpend lezen leuk, actief en betekenisvol te maken, zonder dat je afhankelijk bent van een boek of losse bladen.

In dit artikel vind je inspirerende werkvormen die je direct in de klas kunt toepassen. Ze stimuleren de leesvaardigheid, begrijpend leesstrategieën, het denkvermogen en het samenwerkend leren bij kinderen in groep 5.

1. Leesgesprekken in tweetallen of kleine groepjes

Wat het is:
Kinderen lezen een korte tekst en bespreken daarna samen vragen. Ze leren elkaars ideeën te luisteren en hun eigen gedachten te verwoorden.

Voorbeeld:

• Tekst: een kort verhaal over een hond die een avontuur beleeft.

• Vragen: “Waarom liep de hond weg?” “Wat zou jij doen als je de hond was?”

• Werkvorm: Laat kinderen eerst individueel nadenken, daarna in tweetallen praten en tenslotte klassikaal bespreken.

Waarom het werkt:
Door te praten over de tekst wordt het begrip verdiept en leren kinderen ook nieuwe woorden en verbanden van elkaar.

2. Verhalentrap

Wat het is:
Een actieve werkvorm waarbij kinderen een verhaal in stappen vertellen of opschrijven, van begin tot eind.

Voorbeeld:

• Tekst: een sprookje of nieuwsbericht.

• Stap 1: Wie zijn de hoofdpersonen?

• Stap 2: Wat is het probleem of avontuur?

• Stap 3: Hoe wordt het opgelost?

• Stap 4: Wat heb je geleerd of wat vond je interessant?

Waarom het werkt:
Kinderen leren hoofd- en bijzaken onderscheiden en de volgorde van gebeurtenissen begrijpen. Het werkt ook goed voor visuele leerlingen, omdat ze een “trap” of schema maken van het verhaal.

3. Woordzoekers en contextpuzzels

Wat het is:
In plaats van losse spellingswoorden, maak je een woordzoeker of een puzzel rondom woorden die in de tekst voorkomen.

Voorbeeld:

• Kies een tekst over de seizoenen.

• Maak een lijst met belangrijke woorden: lente, zomer, herfst, winter, bladeren, zon.

• Kinderen zoeken de woorden en leggen in een zin uit wat het betekent of gebruik het in hun eigen zin.

Waarom het werkt:
Kinderen verbinden nieuwe woorden met de betekenis in de tekst en oefenen spelenderwijs hun woordenschat.

4. Stripverhalen maken van teksten

Wat het is:
Leerlingen maken een strip van een tekst die ze hebben gelezen, met tekeningen en korte zinnen.

Voorbeeld:

• Tekst: een korte fabel over een slimme vos en een domme raaf.

• Werkvorm: laat kinderen de belangrijkste gebeurtenissen in 4 tot 6 vakjes tekenen en een zin per vakje schrijven.

Waarom het werkt:
Kinderen leren samenvatten en de kern van de tekst zien. Het combineert lezen met tekenen, wat het aantrekkelijk maakt voor verschillende leerstijlen.

5. Rollenspel

Wat het is:
Kinderen spelen een scène uit de tekst na.

Voorbeeld:

• Tekst: een verhaal over een ruzie tussen twee vrienden die weer goedmaken.

• Werkvorm: verdeel rollen en laat kinderen de situatie uitspelen en daarna bespreken hoe de personages zich voelden en waarom ze zo handelden.

Waarom het werkt:
Rollenspellen helpen leerlingen inleven in personages en situaties. Ze leren emoties en motieven herkennen en dit vergroot het begrip van de tekst.

6. Raadsels en vragen bij de tekst

Wat het is:
In plaats van standaardvragen, bedenk je korte raadsels of quizvragen over de tekst.

Voorbeeld:

• Tekst: over een kind dat een geheimzinnige schat vindt in de tuin.

• Vraag: “Wat vond het kind waarschijnlijk in de doos, iets eetbaars of iets van goud?”

• Vraag: “Hoe zou jij het geheim bewaren?”

Waarom het werkt:
Kinderen worden uitgedaagd kritisch na te denken en verbanden te leggen. Het zet aan tot actief lezen en fantasie gebruiken.

7. Nieuwsbericht maken

Wat het is:
Kinderen schrijven een kort nieuwsbericht over een verhaal of een gebeurtenis in hun omgeving.

Voorbeeld:

• Tekst: een dierentuin organiseert een nieuw dierenverblijf.

• Werkvorm: Laat kinderen de 5 W’s (wie, wat, waar, wanneer, waarom) opstellen en een eigen bericht schrijven of voorlezen.

Waarom het werkt:
Het helpt leerlingen belangrijke informatie uit een tekst halen en leert ze bondig en doelgericht schrijven.

8. Klasquiz

Wat het is:
Na het lezen van een tekst maak je een quiz of spel, bijvoorbeeld met Kahoot of een papieren versie, waarin kinderen vragen beantwoorden over de tekst.

Voorbeeld:

• Tekst: een kort verhaal over een koning die een raadsel oplost.

• Quizvragen: “Waarom zat de koning in de toren?” “Wat was het raadsel?” “Wie hielp de koning?”

Waarom het werkt:
Kinderen oefenen begrijpend lezen spelenderwijs en competitief, wat motivatie verhoogt.

Conclusie

Begrijpend lezen kan veel leuker en effectiever zijn zonder dat je een werkboek gebruikt. Werkvormen zoals leesgesprekken, verhalentrap, stripverhalen, rollenspellen en quizzen zorgen dat kinderen actief lezen, verbanden leggen, samenvatten en hun woordenschat vergroten. Door deze werkvormen regelmatig af te wisselen, blijft lezen spannend en betekenisvol in groep 5. Zo bereid je kinderen goed voor op lvs-toetsen van IEP, Dia, Boom en Leerling in Beeld.

Voor leerkrachten en ouders betekent dit dat je met eenvoudige materialen en creativiteit de leesvaardigheid van kinderen sterk kunt verbeteren, terwijl ze plezier hebben en actief betrokken blijven.